İstanbul’un turistik ilçesi Şile deyince ilk akla gelen meşhur Şile Bezi kumaşıdır. Şile Bezi Türkiye’ de olduğu gibi tüm Dünya ülkelerinde de tanınır ve aranılan bir kumaştır. Şile Bezi kumaşının özelliği elde dokunması ve giysileri yazın serin tutması ve insanı terletmemesi ve hafif bir kumaş türü oluşudur.
Şile’ de kadınların el emeği ve göz nuruyla üretilen Şile Bezi’nden üretilen kumaşlardan yapılan gelinlikten tutun, her türlü giysi genç kızların çeyizlerini süslüyor.
Rengarenk değişik figürlerde üretilen giysiler ile özellikle gelinliklere yurt dışı ve yurt içinden yoğun talep olduğu belirtiliyor.
ŞİLE’Lİ KADINLAR GELENEĞİ SÜRDÜRÜYOR
Asıl Şile Bezi, el tezgahlarında dokunan ve özel olarak Şile’ nin deniz suyunda yıkanarak elde edilen ipliklerden üretilen kumaştır. Şile’li kadınların bu geleneği sürdürmeleri için Şile Halk Eğitim Merkezi yöneticileri kolları sıvadı. İlçedeki kadınlara Şile Bezi dokuma konusunda eğitim vermeye başladı. Eğitim verilen kursa çok sayıda Şile’li kadınların katılması büyük memnuniyet yarattı.
UNUTULMAYA YÜZ TUTMUŞTU, BİR ANDA CANLANDIRILDI
Bir milletin kültürel değerlerini, tarihini, sanat anlayışını en iyi şekilde ifade ettiği alanlardan biri olarak kabul edilen el sanatları, geçmişten günümüze yörelerin yaşam öykülerini, eserlerini canlı olarak bizlere sunmuş ve bugüne geldiğimizde. El dokumacılığı ne yazık ki unutulmaya yüz tuttu derken Şile Halk Eğitim Merkezi Şile’li bayanlara açtığı Şile Bezi Dokuma kursları sayesinde kurum içerisinde oluşturulan dokuma atölyesinde eski el tezgahlarıyla Şile Bezi dokumayı sürdürüyorlar.El tezgahlarının kendine has sesleri Halk Eğitim Merkezi koridorlarında duyulmaya devam ediyor.
DOKUMA TEZGAHLARI TARİH KOKUYOR
1955 li yıllarda yıkılan Nalbant Şaziye hanımın 2 katlı ahşap evinin toprak zemininde aynı anda çalışabilen Rükiye teyze, Nalbant Emine teyze, Kalpakçı Ayşe teyzelerin Şile bezi el tezgahları çalışmaları sürdürebiliyorlardı. Dostluğun, komşuluğun en iyi örneklerini yıllar yılı aynı çatı altında, toprak zeminde bez dokuyarak göstermişlerdir. Ve bugüne geldiğimizde 150 yılı aşkın süredir insanların geçim kaynağı olan ve İstanbul’un tekstilde Coğrafi İşaretli tek ürünü olan Şile bezinin özü pamuklu ipliktir. Ninelerimizin, annelerimizin yıllar yılı uzun uğraşlardan sonra el tezgahlarında ürettikleri Şile bezi, çoğu ailenin geçim kaynağı olmuştur.
TARİHİ EVLERDE ŞİLE BEZİ DOKUNUYOR
Tarihin altın sayfalarına Şile adını altın harflerle yazdıran Şile bezi, günümüzde varlığını zor şartlarda fabrikalarda dokunarak sürdürmeye çalışıyor. Şile bezi dokuyan el tezgahları bir bir ortadan kaybolmuş. Ancak Şile Halk Eğitim Merkezinde halen var olduklarını gösterdiler. Eski Şile evleri birbirinden güzel ahşaptan imal edilirken, giriş katları toprak zeminli çeşitli kullanımlar için boş bırakılırdı. Yaz aylarında alt katlar serin olduğu için kına geceleri, düğün eğlenceleri tertiplendiği gibi, Şile bezi dokuyan el tezgâhlarının faaliyet gösterdikleri mekanlar olmuştur.
SAĞLIKLI KUMAŞ ŞİLE BEZİ
Şile Bezi, el tezgahlarında, pamuk ipliğinden dokunan, tamamen Şile’ye özgü bir bezdir. Şile’ye özgü otantik özelliği ona bu adın verilmesini sağlamıştır. Şile Bezi’nden çeşitli giysiler üretilmektedir. Vücut terini emme özelliğinden dolayı sağlıklı bir üründür. Şile Bezi rahat, hafif, ucuz, ter emici, sağlıklı doğal bir giysi olma özelliğiyle geniş kullanım alanı bulunmaktadır. Ayrıca kültürel ve sanatsal motif ve işlemelerle süsleme ve aksesuar olarak da kullanım alanı geniş bir üründür.
ŞİLE BEZİ DOKUMAYA GEÇMEDEN İLK OLARAK HIŞILLAMA YAPILIR…
Halk Eğitim Merkezi Şile Bezi Dokuma Kursu Usta öğreticisi Ayşe Taşpınar uzun yıllar önce Şile Halk Eğitim Merkezine kursa geldim ve bugün Usta öğretici olarak görev yapıyorum. Kurslarımızda gerekli eğitimi alan Şile Kadınları bölgemizde eski adıyla köylerimizde açılan kurslarımızda eğitim veriyorlar ve kendilerine geçim kaynağı sağladıklarına dikkat çekti. Taşpınar Şile Bezi el tezgahında dokuma işlemine geçmeden önce yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verdi.
EL EMEĞİ, GÖZ NURUYLA ÜRETİLİYOR
İpliğe mukavemet amacıyla uygulanan haşıllama işlemi Şile Bezinin olmazsa olmazıdır diyen Usta Öğretici Ayşe Taşpınar” Kazan içerisinde kaynayan suya atılan un ile ipler bir süre kaynatılır. Bu işlem dokuma esnasında ipliğin sağlığı açısından ipliğe güç verir.
İPLİĞE KAYNATILARAK RENK VERİLİYOR
Haşıllama işlemi ile mukavemet kazanan iplikler çıkrıkta makara veya bobine sarılan dokuma için hazır hale gelir. Eni ve boyu değişebilen yöreye has tezgahlara atkı ve çözgü şeklinde gerilir. Eni tezgaha bağlı olarak değişim gösteren bezin, dilendiği kadar uzunlukta dokuması yapılmaktadır. Genellikle krem ve beyaz olarak dokunan bez, istendiği takdirde kaynatma sırasında istenilen renge boyanabilir. Bu renklerle desen ve renkli dokuma yapılabilir.
DEĞİŞİK DESENLERİ GÖZ KAMAŞTIRIYOR
Dokunması tamamlanan bezler Şile’nin denizinde çırpılmak suretiyle yıkanır ve kumların üzerinde kurumaya bırakılır. Bu işlemlerin sonunda Şile Bezi, üzerinde baskı ve el işlemeleriyle süslenerek farklık amaçlarda kullanıma sunulur.İşlemeler hakkında birkaç örnek vermek gerekirse;
Gazi Sofrası, Sümbüllü Çatlak, Çatlak Kahve, Akarsu, Kartopu, Zülüf Tarağı ,Yıldız gibi otantik örnekler yer alır. Şile Bezi’nden imal edilen giysilerde bu özgün motifler, renkli işlemeler tercih edilirken ev tekstili ürünlerinde ise saçak bağlama ve kenarları tığ ile işleme gibi teknikler tercih edilir. Masa ve sehpa örtüleri ve perdeler en çok tercih edilen Şile Bezi ev tekstili ürünleri arasındadır. Ayrıca Şile Bezi kumaş üzerinden ne farklı ne yapabiliriz dedik ve yaz ayları için güneşten korunma amacıyla Şile Bezi Şemsiyesini de yaptık” şeklinde konuştu.
Şile Bezi Kültür Değerimiz ve Halen Kendine Özgün Dokuma Tekniği ile Yaşatılması Çok Önemli…
Şile Bezi sektörüne uzun yıllar yurt içi ve yurt dışında defileler ile Şile Bezini tanıtan, sektörde yurt içinde kendi İmal ettikleri ürünleri İstanbul ve tatil bölgelerine Şile Bezini taşıyan Modacı Ercan Arslan’da Halk Eğitim Merkezinde yer alan Şile Bezi El Tezgâhlarında dokunan orijinal Şile Bezlerini yerinde inceleyerek çalışmalar hakkında bilgi aldı.
TEZGAHLARDA BÖLGE KADINLARI TARAFINDAN DOKUNUYOR
Arslan “Külttür değerimiz olan Bezimizin halen el tezgâhlarında bölgemizin insanları tarafından dokunuyor olması çok değerli. Kültürel değerimize sahip çıkmak için ve özellikle nostaljiye özen gösterilmeye başlanmasından dolayı ve İlçemizde Halk Eğitim Merkezimizde yaşatılmasından dolayı çok sevinçliyim . Bu çalışmanın daha başarıya kavuşacağına inanıyorum buna herkesin sahip çıkması gerekir ve bizde elimizden gelen desteği vereceğiz” dedi.
ŞİLE BEZİ TSE BELGESİNİ ALDI
Ayrıca Şile Bezinden hazırlanan elbiseye TSE belgesi alınınca kurum içerisinde sergilenmeye başladı. Tescil belgesi alınan elbise hakkında “Şile Bezin oluşan farklı teknikler kullanılarak işlenmiş, altı parçalı etek bölümünde altı ayrı işlemeli parça,altı parçada tül kullanılarak el nakışı uygulaması yapılarak kalıp,kesim,dikim her türlü detayı kurum içerisinde yaptık ve yaklaşık iki yıl kadar süren çalışmalarımız sonucunda 2024 yılında Patent başvurunda bulunduk ve 2025 yılında elbisemizin patentini aldık .İlk olarak Şile Bezi Kıyafeti olarak Tescili onaylanmış bir elbisemiz var denildi.
KAYNAK (ŞİLE HABER)
HABER: Nurcan Kırcalı
