Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan “Katılım Bankaları Kar Payı İstatistikleri” başlıklı analiz, Veri Yönetişimi ve İstatistik Genel Müdürlüğünde çalışan Kıdemli Uzman Berrin Burcu Dügün, Uzman Numan Alanlı ve Uzman Onur Koca tarafından hazırlandı ve Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde okuyucularla paylaşıldı.
Analiz, TCMB’nin katılım bankalarının katılma hesaplarına ve finansman kredilerine uyguladığı kar payı ile kâr oranlarını “Faiz ve Kâr Payı İstatistikleri” başlığı altında ilk kez sunduğunu belirtmektedir. Kar payı istatistikleri, katılma hesapları için haftalık akım kar payı oranları, krediler için haftalık akım kar oranları ve aylık stok kar oranları gibi üç farklı veri setinden oluşmaktadır.
Yazıda, yeni serilerin incelenerek bankacılık sektörü istatistikleriyle karşılaştırmalı analizler yapıldığı ifade edilirken, Türk lirası (TL) cinsinden katılma hesaplarına uygulanan haftalık akım kar payı oranlarının, mevduat bankalarının TL vadeli mevduatlara uyguladığı haftalık akım faiz oranları ile çoğunlukla benzer bir seyir izlediği, ancak faiz oranlarının artış gösterdiği dönemlerde kar payı oranlarının bu yükselişi gecikmeli olarak takip ettiği vurgulandı.
Bu durumun, piyasa koşullarındaki değişimlere bağlı olarak, ilgili hafta açılan yeni hesaplarla daha önce açılan ve o hafta kapanan hesapların getirileri arasındaki farklılıklardan kaynaklandığı bildirilmektedir.
Aynı karşılaştırma, ABD doları ve avro cinsinden açılan hesaplar için yapıldığında, ABD doları cinsi mevduat ve katılma hesaplarının getiri oranlarının benzer seyir izlediği belirtilirken, avro cinsi hesaplarda ise kar payı oranlarının faiz oranlarının üzerinde olduğu gözlemlenmiştir.
Analiz içerisinde, kredi kar oranlarına ilişkin verilerin akım ve stok şeklinde iki ayrı grup olarak yayımlandığı ifade edilmiştir. Akım kar oranları, ilgili hafta içinde açılan yeni kredilere uygulanan oranları gösterirken, stok kar oranları ise o tarihte mevcut olan tüm kredilere uygulanan oranları kapsamaktadır. Katılma hesaplarının aksine, kredi kar oranlarının açılış anında belirlendiği dolayısıyla kredi faiz oranları ile bir dönem uyumsuzluğunun bulunmadığı kaydedilmiştir.
Katılım bankalarının TL kredi kâr oranları ile bankacılık sektörünün TL kredi faiz oranlarının karşılaştırılmasında, ticari kredilerde her iki banka grubunun oranlarının benzer olduğu tarafımıza iletilmiştir. Ancak tüketici kredilerinde, katılım bankalarının uyguladığı kâr oranlarının daha düşük olduğu ve bu farkın 2023 Ağustos ayından itibaren belirgin bir şekilde açıldığı gözlenmiştir.
Stok kredi kar oranları ve stok kredi faizleri için de benzer bir durumun geçerli olduğunu vurgulayan analizde, “Vadesi dolmamış tüm kredileri kapsayan stok verileri incelendiğinde, ticari kredilerde iki banka grubunun uyguladığı oranların birbirine yakın seyrettiği, ancak tüketici kredilerinde tarihsel olarak faiz oranlarının kar oranlarından daha yüksek olduğu ve bu farkın 2023 ortasından itibaren arttığı” değerlendirmesi yapılmıştır.
Mevcut analizde, konut, taşıt ve ihtiyaç kredilerindeki farkın, katılım bankalarının işleyişinin geleneksel bankacılıktan farkı ile açıklanabileceği belirtilmiştir. Mevzuat gereği katılım bankalarının mal veya hizmet alımı karşılığı olmaksızın doğrudan nakit finansman sağlamalarının mümkün olmadığı ifade edilmektedir. Bu nedenle, ihtiyaç kredileri kapsamında yalnızca hac/umre, eğitim ödemeleri ve dayanıklı tüketim malları gibi belirli alanlara yönelik finansman modelleri sunulduğu aktarılmaktadır.
Yapılan analizde, ihtiyaç kredilerinin tüketici kredileri içindeki payının katılım bank
