Bugün dünya genelinde birçok marka ve firmanın indirim yaptığı Black Friday (Kara Cuma) gününde, müşterilerin mağazalarda yoğun ilgi gösterdiği gözlemleniyor.
Türkiye’de de bu gün, “Efsane Cuma”, “Şahane Cuma”, “Müthiş Cuma” veya “Güldüren Cuma” gibi adlarla tanıtılmakta.
Vitrinler, “kaçırılmayacak fırsatlar” ve “büyük indirimler” ile dolup taşarken, Türkiye’deki manzara da bunun çok farklı değil.
Peki, bu alışveriş geleneği nasıl başladı ve ekonomiye etkileri neler?
Black Friday, her yıl Kasım ayının dördüncü perşembesinde kutlanan Şükran Günü’nden sonraki Cuma günü ABD’de ailelerin alışveriş için kent merkezlerine akın etmesiyle ortaya çıkmıştır. Mağazalar, bu özel günde mümkün olduğunca çok müşteri çekmek amacıyla indirim yarışına girmektedir.
İlk kez Kasım 1951’de Factory Management and Maintenance dergisinde geçen Black Friday terimi, o dönemde işçilerin hasta olduğu gerekçesiyle işe gelmediği bir duruma atıfta bulunmak amacıyla kullanılmıştır. Aynı yıllarda Philadelphia polisi, yoğun kalabalık nedeniyle bu güne bu adı vermiştir.
Yıllar içinde Türkiye’de olduğu gibi ABD’deki şirketler de Black Friday’i daha olumlu bir isimle değiştirmek için çaba gösterdiyse de, bu girişimler başarısız olmuştur.
ABD’den diğer ülkelere yayıldı
Küreselleşme ile birlikte Black Friday indirimleri, ABD dışındaki ülkelere de hızla ulaşmaya başlamıştır.
Kuzey komşusu Kanada, bu geleneği ilk benimseyen ülke olmuştur. Kanadalıların Black Friday’lerde sınır şehirlerinden ABD’ye yapılan alışverişler, bu süreci hızlandırmıştır.
Günümüzde Hindistan’dan Meksika’ya kadar pek çok ülkede Black Friday indirimleri yapılmaktadır.
İngiltere’de ise 2010 yılından itibaren Black Friday kampanyaları artış göstermeye başlamıştır. ABD’li çevrimiçi alışveriş platformu Amazon, indirimlerini İngiltere’de de uygularken, Walmart’ın sahibi olduğu ASDA süpermarketlerinde de etkinlik düzenlenmiştir. Zamanla indirim uygulamaları diğer şirketlere de sıçramıştır.
Online alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte, Black Friday’den sonraki Pazartesi günü Cyber Monday (Siber Pazartesi) olarak adlandırılarak bu günlerde de büyük indirimler düzenlenmeye başlanmıştır.
Kara Cuma harcamaları her yıl artış gösteriyor
ABD’li Salesforce firması tarafından yapılan bir araştırmaya göre, geçen yıl Black Friday döneminde dünya genelinde online alışverişte toplamda 70,9 milyar dolarlık harcama yapıldı. Bu rakam, bir önceki yıla göre yüzde 8 gibi anlamlı bir artış göstermektedir.
Bu yıl İngiltere’deki toplam alışveriş tutarının 9 milyar doları aşması beklenmektedir.
Afrika kıtasında da çevrim içi ödeme hizmeti sunan PayU’nun verilerine göre, sadece 24 Kasım 2023’te yapılan ödemeler, Nijerya, Güney Afrika ve Kenya’daki günlük ortalama satışların yüzde 83 üzerindedir.
PayU, ekonomik kriz yaşayan Arjantin’de bile geçen yıl Black Friday günlerindeki alışverişlerin yüzde 104 oranında arttığını bildirmiştir.
Türkiye’de farklı isimlendirmelerle devam ediyor
Black Friday indirimleri, Türkiye’de çeşitli isimlerle de tanınmaktadır.
Türkiye’nin en büyük online alışveriş platformlarından biri, 2015 yılında bu indirimleri uygulamaya başlamıştır. Geçtiğimiz yıllarda ise bir muhafazakar giyim markası Black Friday’i “White Friday” (Ak Cuma) olarak adlandırarak indirim düzenlemiştir.
Her yıl birçok firmanın televizyon ve internet reklamlarında “Efsane Cuma”, “Müthiş C