5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, ağır ve tehlikeli mesleklerde çalışanlar için prim günlerine ekleme yapılıyor. Bu ekleme ‘fiili hizmet süresi zammı’ olarak adlandırılırken, halk arasında ‘yıpranma hakkı’ olarak bilinmektedir. 2008 sonrasında ilave edilen bu prim günleri, emekli aylıklarının yükselmesine katkı sağlamakta. Çalışılan mesleğe bağlı olarak, erken emeklilik hakkı da değişkenlik göstermektedir.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
SGK’nın duyurusuna girmeden önce, yıpranma hakkından kimlerin nasıl faydalandığına dair genel bir bilgi vermek isterim. Çalışılan her 360 güne karşılık 60 gün eklenen meslekler arasında; kurşun ve arsenik işleri, cam fabrikaları, çimento ve kok fabrikaları, termik santraller, alüminyum ve döküm fabrikaları, itfaiye ve yangınla mücadele işleri ile insan sağlığına yönelik meslekler bulunmaktadır.
Eğer meslek grubu 360 güne karşılık 90 gün ekleme yapılacaklar arasında yer alıyorsa, bunlar arasında cıva üretimi, demir ve çelik fabrikaları, asit üreten atölyeler, radyoaktif maddelerle çalışan işler, Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet Teşkilatı, basın ve gazetecilik gibi meslekler yer alıyor.
Yer altı işlerinde çalışanlar için ise her 360 gün çalışmaya 180 gün ilave ediliyor. Eklenen süre, asker, polis ve MİT personeli için 8 yılı, diğer meslek gruplarında ise 5 yılı geçemiyor. Bunun yarısı yaş haddinden düşülmekte ve bu indirimin de üst limiti 3 yıllık bir süreyi aşmamaktadır. Örneğin, yıpranma hakkı kapsamında olan asker, polis veya bakan gibi kamu görevlileri en fazla 3 yıl, diğer sektör çalışanları ise 2,5 yıl erken emeklilik şansı elde edebiliyor.
Erken emeklilik başvurusu için bu mesleklerde en az 3600 gün çalışma süresinin tamamlanması gerekmektedir.
MAYIS AYINDAN İTİBAREN VERİLEN BEYANNAMELERDE MESLEK KODU KISITLAMASI
Kanundaki düzenlemelerde herhangi bir değişiklik bulunmuyor. Ancak uygulamada bazı sorunların yaşandığı bildirilmektedir. Fiili hizmet süresi zammına tabi iş yerleri, SGK’ya ilgili belgelerle 4/a statüsündeki çalışanlarının hizmetlerini bildiriyorlar.
Geçtiğimiz hafta SGK tarafından yayımlanan “Kısıtlanacak meslek kodları hakkında” duyuruda, bazı meslek kodlarının FHSZ’ye tabi çalışma olarak değerlendirilemeyeceği ve işin risklerine maruz kalmadığı tespit edildmiştir. 2025 Nisan dönemine ait bildirimlerden itibaren, kısıtlanan meslek kodlarıyla hizmet bildirimleri yapılamayacak ve işverenlere hata mesajı verilecektir. Bu aydan itibaren meslek kodu kısıtlamaları devreye girecek.
Gerçekten FHSZ kapsamındaki işleri yapan ama hatalı meslek kodu giren iş yerleri, doğru meslek kodunu bildirerek gerekli düzeltmeleri yapmalıdır. İşverenler ayrıca, bağlı oldukları sosyal güvenlik merkezlerine başvurarak kısıtlandığı için bildirilemeyen FHSZ kapsamında çalışanları belgeleyecekler. Yapılacak incelemeler sonrası FHSZ’ye tabi ihraç işlemleri gerçekleştirilecektir.
NEDEN MESLEK KODU KISITLAMASINA GİDİLDİ?
Kısıtlanan meslek kodlarının listesi 98 sayfayı buluyor. Bu kodlar arasında çalışanların
